Op 6/19 augustus vieren we de Gedaanteverandering van Christus/Μεταμόρφωσις του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού. Prof. Georgios Mantzaridis schrijft over het belang van dit feest:
De Gedaanteverandering van onze Redder
De Gedaanteverandering van onze Redder heeft een centrale plaats in de Orthodoxe Kerk en in de orthodoxe theologie. Het is de gebeurtenis die de glorie van de Kerk en van de gelovigen openbaart. Het is een teken van de nieuwe realiteit die in de geschiedenis wordt geïntroduceerd door de komst van Christus.
Tijdens Zijn Gedaanteverandering (Transfiguratie) openbaarde Christus de ongeschapen heerlijkheid van Zijn Goddelijkheid in Zijn menselijke natuur. Tegelijkertijd nam Hij hen die bij Hem waren op in Zijn Ongeschapen Goddelijke Glorie. Mozes en Elias namen deel aan dezelfde schittering als Christus. Het enige verschil is, dat Christus de Bron is van de Goddelijke glans, terwijl de andere ontvangers zijn.
De dag van Zijn kruisiging naderde en daarom werd Christus verheerlijkt in het bijzijn van Zijn leerlingen: 'Dat als ze U gekruisigd zouden zien, zij zouden weten, dat Uw Lijden vrijwillig was....' 1
Door Zijn Verheerlijking getuigt Christus aan de ene kant van Zijn Goddelijkheid, die Zijn leerlingen kort tevoren hadden beleden door de mond van de apostel Petrus, en biedt Hij aan de andere kant een eerste ervaring met de komst van Zijn Koninkrijk.
Het feit dat we de Gedaanteverandering op 6 augustus vieren helpt ons misschien niet om aan de directe relatie ervan met het Kruis van Christus te denken. Alleen als we bedenken dat we, een paar weken later, op 14 september, de Universele Verheffing van het Kostbare Kruis hebben - een herinnering aan Grote Vrijdag -, vinden we de historische verbinding met het Feest.
Zie ook 1- Metamórfosis
Met andere woorden, als historische gebeurtenis vond de Gedaanteverandering een paar weken voor het Lijden plaats. Vanuit historisch perspectief kunnen we die in de kerkelijke kalender een paar weken voor Pascha plaatsen, misschien zoveel weken als hij nu gescheiden is van de Verheffing van het Kostbare Kruis.
En we moeten niet denken dat het toevallig is, dat de Kerk nóg een feest op deze plaats heeft ingesteld: het Feest van de Theoloog van het Licht van de berg Tabor, de Heilige Grigórios Palamás. Daarom is de tweede zondag van de Grote Vasten, vijf weken voor Pascha, gewijd aan de Heilige Grigórios Palamás.
Bovendien is het veelzeggend dat in alle drie de synoptische evangelies de Gedaanteverandering wordt verhaald direct na de verklaring van Christus dat 'een aantal van hen die hier staan, niet de dood zal ervaren, totdat zij het Koninkrijk van God met kracht hebben zien komen.'2 Dus, zoals ook de patristieke traditie benadrukt, de Gedaanteverandering van Christus komt als een openbaring van het Koninkrijk van God 'met kracht'. Door Zijn Gedaanteverandering bevestigt en versterkt Christus het geloof in Zijn Goddelijkheid, die Zijn leerlingen al hadden beleden.
Tijdens Zijn Gedaanteverandering, nam Christus niet iets aan wat hij voorheen niet bezat, maar veeleer, openbaart Hij - opnieuw, overeenkomstig de mate dat Zijn leerlingen het konden ontvangen - de Glorie die Hij altijd bezat als God-Mens. Met andere woorden, de Glorie die Zijn leerlingen zagen op de berg Tabor was niet een of ander tijdelijk verschijnsel, maar eerder het eeuwige licht van de Goddelijke natuur van Christus. Een van de hymnografen van onze kerk verklaart dit als hij zegt: 'U was van gedaante veranderd op de berg, O Christus, onze God, en U liet Uw leerlingen Uw Glorie zien, voor zover ieder het kon verdragen.'3
Het Licht van de Gedaanteverandering is het ongeschapen Licht van het Koninkrijk van God, dat in de wereld kwam met de komst van Christus. Natuurlijk, het Koninkrijk van God, dat zonder begin of einde is, is niet in tijd beperkt, maar overstijgt en transformeert tijd veeleer. Het begint niet aan het einde van de geschiedenis, maar bestaat daarentegen reeds in en boven de geschiedenis, en het zal blijven bestaan buiten de geschiedenis.
In werkelijkheid wil dat zeggen, dat de komst van het Koninkrijk van God 'met kracht' niets anders is dan zijn openbaring 'met kracht'. Dit is niet de komst van iets dat voorheen niet bestond; in plaats daarvan, dat wat bestond en altijd zal bestaan is geopenbaard. Net zoals het ongeschapen Licht, dat aan de leerlingen werd onthuld tijdens de Gedaanteverandering, bestond van vóór de tijden, en voor eeuwig blijft in de Theanthropic Hypostase van Christus, zo wordt ook het Koninkrijk van God, dat in de wereld is gekomen met Christus, soms onthuld aan de gelovigen als een voorloper van de Komende tijd.
Het Christelijk geloof is niet gebaseerd op een aantal morele principes of ideologie, maar veeleer gebaseerd op de openbaring van het Koninkrijk van God in Christus in de geschiedenis. De getuigenis van de apostel Petrus, waarin hij nauwkeurig verwijst naar zijn ervaring van de Gedaanteverandering, om de waarheid van de christelijke boodschap te verkondigen, is opvallend: 'Want wij hebben geen vernuftig gevonden verdichtsels nagevolgd, toen wij u de kracht en de komst van onze Heer Jezus Christus bekendmaakten, maar wij waren ooggetuigen van Zijn Majesteit'. 4
Zonder ervaring van het Hemelse, is de mens niet vrij van de aardse verleidingen. De apostelen van Christus, martelaren, heiligen en asketen van de Kerk zouden niet in staat zijn geweest om de overwinning op de wereld te behalen en om alles aan Christus te offeren, als ze niet enigszins van de Hemelse gelukzaligheid hadden geproefd.
Men verkrijgt aanvaarding in Christus in het huidige leven. 'Nu zijn wij kinderen van God', schrijft de apostel Johannes de Evangelist, 'en het is nog niet geopenbaard wat wij zullen zijn: maar wij weten dat als Hij verschijnt wij aan Hem gelijk zullen zijn. Want wij zullen Hem zien zoals Hij is'. 5
Men krijgt een gevoel van aanvaarding van Christus in zijn leven door zich te houden aan de Goddelijke geboden. Door zelfverloochening en door zichzelf aan God en aan de Wil van God te offeren - wat een soort dood vormt - wordt de gelovige een deelnemer aan het Goddelijk Leven en Koninkrijk.
De smaak van de eeuwigheid begint niet na het Kruis, maar liever met het Kruis. Gehoorzaamheid aan de Wil van God 'tot de dood' vormt reeds deelname aan de opstanding. Net zoals de Glorie van Christus begint met het Kruis, dat de macht van het Kwaad verplettert, zo ook begint de Glorie van de christenen met de vrijwillige aanvaarding van de dood van Christus, Die de oude man verplettert en de nieuwe onthult.
De Gedaanteverandering van Christus is de voorbereiding op het Kruis. En het Kruis van Christus is het begin van Zijn Glorie als mens. Door Zijn Gedaanteverandering verwerft Christus niets nieuws, maar versterkt Hij eerder Zijn leerlingen in het licht van Zijn Kruisiging. Zijn leerlingen hebben behoefte aan deze versterking om het Kruis van hun Leraar, evenals, later, hun eigen Kruis, onder ogen te zien uit naam van hun Leraar.
De poort van het Koninkrijk van God is het Kruis en de Glorie van God in de wereld begint bij het Kruis. Elke openbaring van de Glorie van God in de geschiedenis, hetzij vóór, hetzij na de komst van Christus, is een model of een uitbreiding van het Kruis van Christus. Elke ervaring van de Glorie van God in dit huidige leven voorspelt of begeleidt een ervaring van het Mysterie van het Kruis.
2. Mark, 9, 1; Matth., 16, 28, Lukas, 9, 27
3. Apolytikion voor het Feest
4. 2 Petr 1, 16
5. 1 John 3, 2
Het Christelijk geloof is niet gebaseerd op een aantal morele principes of ideologie, maar veeleer gebaseerd op de openbaring van het Koninkrijk van God in Christus in de geschiedenis. De getuigenis van de apostel Petrus, waarin hij nauwkeurig verwijst naar zijn ervaring van de Gedaanteverandering, om de waarheid van de christelijke boodschap te verkondigen, is opvallend: 'Want wij hebben geen vernuftig gevonden verdichtsels nagevolgd, toen wij u de kracht en de komst van onze Heer Jezus Christus bekendmaakten, maar wij waren ooggetuigen van Zijn Majesteit'. 4
Zonder ervaring van het Hemelse, is de mens niet vrij van de aardse verleidingen. De apostelen van Christus, martelaren, heiligen en asketen van de Kerk zouden niet in staat zijn geweest om de overwinning op de wereld te behalen en om alles aan Christus te offeren, als ze niet enigszins van de Hemelse gelukzaligheid hadden geproefd.
Men verkrijgt aanvaarding in Christus in het huidige leven. 'Nu zijn wij kinderen van God', schrijft de apostel Johannes de Evangelist, 'en het is nog niet geopenbaard wat wij zullen zijn: maar wij weten dat als Hij verschijnt wij aan Hem gelijk zullen zijn. Want wij zullen Hem zien zoals Hij is'. 5
Men krijgt een gevoel van aanvaarding van Christus in zijn leven door zich te houden aan de Goddelijke geboden. Door zelfverloochening en door zichzelf aan God en aan de Wil van God te offeren - wat een soort dood vormt - wordt de gelovige een deelnemer aan het Goddelijk Leven en Koninkrijk.
De smaak van de eeuwigheid begint niet na het Kruis, maar liever met het Kruis. Gehoorzaamheid aan de Wil van God 'tot de dood' vormt reeds deelname aan de opstanding. Net zoals de Glorie van Christus begint met het Kruis, dat de macht van het Kwaad verplettert, zo ook begint de Glorie van de christenen met de vrijwillige aanvaarding van de dood van Christus, Die de oude man verplettert en de nieuwe onthult.
De Gedaanteverandering van Christus is de voorbereiding op het Kruis. En het Kruis van Christus is het begin van Zijn Glorie als mens. Door Zijn Gedaanteverandering verwerft Christus niets nieuws, maar versterkt Hij eerder Zijn leerlingen in het licht van Zijn Kruisiging. Zijn leerlingen hebben behoefte aan deze versterking om het Kruis van hun Leraar, evenals, later, hun eigen Kruis, onder ogen te zien uit naam van hun Leraar.
De poort van het Koninkrijk van God is het Kruis en de Glorie van God in de wereld begint bij het Kruis. Elke openbaring van de Glorie van God in de geschiedenis, hetzij vóór, hetzij na de komst van Christus, is een model of een uitbreiding van het Kruis van Christus. Elke ervaring van de Glorie van God in dit huidige leven voorspelt of begeleidt een ervaring van het Mysterie van het Kruis.
Orthodoxe Martyria, (Cyprus) No. 49 (Spring-Summer 1996), pp. 8-10.
1. Kontakion voor het Feest2. Mark, 9, 1; Matth., 16, 28, Lukas, 9, 27
3. Apolytikion voor het Feest
4. 2 Petr 1, 16
5. 1 John 3, 2
Zie ook 1- Metamórfosis
